Τα μάτια είναι από τα πιο παραμελημένα όργανα στο ανθρώπινο σώμα. Θεωρούμε πως θα είναι πάντα εκεί για εμάς. Ισχύει όμως αυτό; Σίγουρα όλοι μας έχουμε νιώσει κάποια στιγμή την αίσθηση “καψίματος”, ξηρότητας και ευαισθησίας. Ο πιο συνήθης ύποπτος για αυτά είναι η ξηροφθαλμία. Στο άρθρο αυτό θα δούμε γιατί προκαλείται και πως μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε.
Τι είναι η ξηροφθαλμία;
Η ξηροφθαλμία είναι ένα σύμπτωμα που οφείλεται σε διάφορες παθήσεις και εμφανίζεται λόγω μειωμένης παραγωγής δακρύων ή/και λόγω ταχύτατης εξάτμισης των δακρύων. Συνήθως, τα μάτια είναι κόκκινα, ερεθισμένα και κουρασμένα, ενώ η όρασή μας τις περισσότερες φορές είναι θολή. Το σύνδρομο της ξηροφθαλμίας μπορεί να οδηγήσει σε δυσλειτουργία της δακρυϊκής μεμβράνης, βλάβες στον οφθαλμό, ακόμα και σε σοβαρές αλλαγές στο μάτι, συμπεριλαμβανομένου και του νευροαισθητηριακού συστήματος. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή της θα μειώσουν τον κίνδυνο και σίγουρα θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Συνοπτικά, τα κυριότερα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας είναι:
- Ξηρά και κουρασμένα μάτια
- Μάτια κοκκινισμένα και φωτοευαίσθητα
- Φαγούρα και τσούξιμο
- Αίσθηση ξένου σώματος στον οφθαλμό
- Ενισχυμένη παραγωγή βλέννας
- Δακρύρροια
- Κουρασμένα μάτια / Βαριά βλέφαρα
- Θολή όραση, έπειτα από παρατεταμένη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή ή διάβασμα
Πώς προκαλείται η ξηροφθαλμία;
Η ξηροφθαλμία σχετίζεται με τη λειτουργία των τριών στρωμάτων του δακρυϊκού φιλμ. Η παραγωγή των δακρύων λαμβάνει χώρα κατά κύριο λόγο στον δακρυϊκό αδένα, ο οποίος βρίσκεται στο οστό κάτω από τα φρύδια. Έπειτα, τα δάκρυα αποχετεύονται μέσω των δακρυϊκών σημείων στο τμήμα των βλεφάρων προς τη μύτη. Η λειτουργία των βλεφάρων προσομοιάζει με εκείνη των υαλοκαθαριστήρων, καθώς αυτά επαλείφουν το δακρυϊκό φιλμ με ομοιόμορφο τρόπο πάνω στην επιφάνεια του οφθαλμού. Προβλήματα που μπορεί να προκύψουν στα βλέφαρα ή το δακρυϊκό φιλμ παρεμποδίζουν την ομαλή παραγωγή των δακρύων και προκαλούν δυσκολία στην εστίαση και κατ’ επέκταση θαμπή όραση.
Αίτια ξηροφθαλμίας
Υπάρχουν ορισμένες καταστάσεις που προκαλούν ή και επιδεινώνουν το σύνδρομο της ξηροφθαλμίας. Πιο συγκεκριμένα:
Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Κάτοικοι περιοχών με ζεστό και ξηρό κλίμα αντιμετωπίζουν πολύ συχνά συμπτώματα ξηροφθαλμίας, λόγω της ταχύτερης εξάτμισης των δακρύων. Ακόμη, η ατμοσφαιρική ρύπανση στις αστικές περιοχές (σκόνη, καυσαέρια, σταγονίδια), καθιστά τα μάτια μας πιο επιρρεπή σε μολύνσεις και φθορές και αυξάνει τους κινδύνους της ξηροφθαλμίας.
Καθημερινές συνήθειες και τρόπος ζωής: Ο κλιματισμός, οι ανεμιστήρες ή άλλα συστήματα αέρα που φυσούν απευθείας πάνω στα μάτια μας, μειώνουν το ποσοστό της υγρασίας στο χώρο και επιταχύνουν την εξάτμιση των δακρύων. Επιπλέον, η πολύωρη χρήση υπολογιστή και το διάβασμα χωρίς τακτικά διαλείμματα, κουράζουν τα μάτια μας, καθώς το βλέμμα μας επικεντρώνεται για πολλή ώρα σε ένα συγκεκριμένο σημείο και βλεφαρίζουμε σπανιότερα. Ακόμη, η χρήση κακής ποιότητας ή ληγμένων προϊόντων μακιγιάζ (μάσκαρα, eyeliner, σκιές, μολύβια ματιών), καθώς και η μη ολοκληρωμένη αφαίρεση τους στο τέλος της ημέρας συσσωρεύουν επιβλαβή σωματίδια στην επιφάνεια του οφθαλμού και μπορεί να προκαλέσουν όχι μόνο συμπτώματα ξηροφθαλμίας, αλλά και σοβαρές μολύνσεις. Τέλος, η μη ορθολογική χρήση και ο ελλιπής καθαρισμός των φακών επαφής είναι επίσης παράγοντες που επιδεινώνουν τη λειτουργία των οφθαλμών.
Φαρμακευτικές αγωγές: Η λήψη ορισμένων φαρμάκων, όπως αντιισταμινικών, αντικαταθλιπτικών, αντισυλληπτικών και ορισμένα φάρμακα για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, όπως και ορισμένες χρόνιες ασθένειες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και ο ερυθηματώδης λύκος συμβάλλουν στην εμφάνιση συμπτωμάτων ξηροφθαλμίας.
Γήρανση: Καθώς μεγαλώνουμε, ο οργανισμός μας παράγει όλο και λιγότερες λιπαρές ουσίες, κάτι που επηρεάζει την ορθή λειτουργία της δακρυϊκής στιβάδας, με αποτέλεσμα τα δάκρυα να εξατμίζονται γρήγορα.
Ορμονικές αλλαγές: Η ορμονική ανισορροπία κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης και μετά από αυτή, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την παραγωγή δακρύων του οφθαλμού, με αποτέλεσμα 3 στις 4 γυναίκες άνω των 50 να εμφανίζουν ήπια έως σοβαρά συμπτώματα ξηροφθαλμίας.
Στρες / Άγχος: Όταν είμαστε έντονα αγχωμένοι και ανήσυχοι, τα υψηλά επίπεδα αδρεναλίνης στον οργανισμό μας ενδέχεται να προκαλέσουν πίεση στα μάτια, με αποτέλεσμα τη θολή όραση και τη μη επαρκή ενυδάτωση τους.
Αντιμετώπιση
Για να αντιμετωπίσουμε την ξηροφθαλμία, πρέπει πρωτίστως να αναγνωρίσουμε τα αίτια που την προκαλούν. Αυτό μπορεί να συνεπάγεται κάποιες αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες και τον τρόπο ζωής μας.
Ενυδάτωση: Πίνουμε άφθονα υγρά για να διατηρήσουμε ενυδατωμένο το σώμα μας και κατ’ επέκταση τα μάτια μας, ευνοώντας την παραγωγή περισσότερων δακρύων.
Μασάζ στα βλέφαρα: Το μασάζ βοηθά στην αύξηση της ροής του αίματος στην περιοχή των βλεφάρων, η οποία με τη σειρά της βοηθά στη μείωση της φλεγμονής και στην παραγωγή περισσότερων δακρύων.
Προστασία: Φροντίζουμε να φοράμε γυαλιά προστασίας (ηλίου, blue light, κλπ) ούτως ώστε να τα προστατέψουμε από όλους τους επιβλαβείς παράγοντες (αέρας, ήλιος, καπνός, οθόνες, κ.α.).
Ζεστές κομπρέσες: Οι ζεστές κομπρέσες βελτιώνουν τη λειτουργία των μεϊβομιανών αδένων. Η θερμότητα βοηθά στη χαλάρωση των μυών των βλεφάρων και στην αύξηση της ροής του αίματος στην περιοχή. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της φλεγμονής και στην παραγωγή περισσότερων δακρύων.
Αποφυγή επαφής: Προσπαθούμε να αποφεύγουμε οποιαδήποτε επαφή χωρίς να τα τρίβουμε όταν τα αισθανόμαστε στεγνά. Αν ακουμπάμε τα μάτια μας, φροντίζουμε να έχουμε πάντα καθαρά χέρια.
Τακτικά διαλείμματα: Κάνουμε συχνά διαλείμματα από τις οθόνες (τηλεόρασης και υπολογιστή) και προσπαθούμε συνειδητά να βλεφαρίζουμε συχνότερα κατά τη χρήση τους.
Αφρός / Μαντηλάκια καθαρισμού: Τα ειδικά, καθαριστικά μαντηλάκια και ο αφρός καθαρισμού
ανακουφίζουν από τον ερεθισμό των βλεφάρων, αφαιρώντας τη λιπαρότητα και τους μολυσματικούς παράγοντες. Επίσης, ενυδατώνουν και αναζωογονούν τα βλέφαρα, αφήνοντάς τα πιο απαλά.
Τεχνητά δάκρυα - Κολλύρια: Ο πιο συνηθισμένος τρόπος αντιμετώπισης της ξηροφθαλμίας. Εάν η θεραπεία με τα τεχνητά δάκρυα δεν είναι αποτελεσματική, συνίσταται η χρήση ειδικών κολλυρίων εμπλουτισμένων με υαλουρονικό οξύ η κολλυρίων σε μορφή gel, τα οποία έχουν την ιδιότητα να παραμένουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην επιφάνεια του οφθαλμού και να τον ενυδατώνουν επαρκώς όταν είναι απαραίτητο. Ασθενείς που χρειάζεται να χρησιμοποιούν συχνά τεχνητά δάκρυα, θα ήταν καλό να επιλέγουν διαλύματα τεχνητών δακρύων χωρίς συντηρητικά. Σε περίπτωση που τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας δεν υποχωρούν με τα τεχνητά δάκρυα, συνήθως χορηγούνται κορτιζονούχα κολλύρια, ώστε να αντιμετωπιστεί η υποκρύπτουσα φλεγμονή που οδηγεί σε ξηροφθαλμία.
Συμπέρασμα
Η ξηροφθαλμία είναι ένα σύμπτωμα που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής μας. Η αντιμετώπιση της εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να ανακουφιστούμε παίρνοντας τα κατάλληλα μέτρα και εφαρμόζοντας απλές, καθημερινές πρακτικές. Σε περίπτωση που τα συμπτώματα είναι έντονα ή δεν υποχωρούν απευθυνόμαστε στον γιατρό μας.
Βιβλιογραφία
National Eye Institute: Causes of Dry Eye
National Eye Institute: Dry Eye
American Academy of Ophthalmology: What is dry eye? Symptoms, Causes ant Treatment
Οφθαλμολογικό Αθηνών: Ξηροφθαλμία
Eye Day Clinic
Medifeye Institute
