Τι πρέπει να προσέχουμε όταν παίρνουμε κορτιζόνη

Η κορτιζόνη μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά στην καθημερινότητά μας, αλλά είναι σημαντικό να ξέρουμε πώς να τη χειριζόμαστε σωστά, ώστε να αποφύγουμε ανεπιθύμητες παρενέργειες.

Πίνακας Περιεχομένων

1. Τι είναι η κορτιζόνη
2. Τι απαγορεύεται όταν παίρνουμε κορτιζόνη
3. Πόσο καιρό κάνει να φύγει η κορτιζόνη απο τον οργανισμό
4. Συμπέρασμα

Τι είναι η κορτιζόνη

Η κορτιζόνη είναι μια ορμόνη που παράγεται φυσικά από τα επινεφρίδια (μικροί αδένες πάνω από τα νεφρά) και ανήκει στην κατηγορία των γλυκοκορτικοειδών. Χρησιμοποιείται ευρέως για τη θεραπεία φλεγμονών, αλλεργιών, άσθματος, αυτοάνοσων νοσημάτων, ακόμα και σε ορισμένες δερματολογικές παθήσεις. Παρόλο που είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, η κορτιζόνη μπορεί να έχει σημαντικές παρενέργειες, ειδικά όταν λαμβάνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα ή σε υψηλές δόσεις. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε τι πρέπει να αποφεύγουμε κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Τι απαγορεύεται όταν παίρνουμε κορτιζόνη

Απότομη έναρξη και διακοπή

Ένα από τα πιο σημαντικά που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι η κορτιζόνη δεν πρέπει ούτε να αρχίζει ούτε να διακόπτεται απότομα, αλλά σταδιακά και βαθμιαία. Ο οργανισμός συνηθίζει στην εξωτερική χορήγηση κορτιζόνης και χρειάζεται χρόνο για να επανεκκινήσει τη δική του παραγωγή. Η ξαφνική διακοπή μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, όπως αδυναμία, υπόταση ή ακόμη και κρίση επινεφριδικής ανεπάρκειας. Η μείωση πρέπει πάντα να γίνεται σταδιακά και υπό ιατρική παρακολούθηση. Από την άλλη η ξαφνική έναρξη σε μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες στον οργανισμό.

Υπέρταση (αυξημένη αρτηριακή πίεση): Η κορτιζόνη, όπως και η φυσική κορτιζόλη, προκαλεί κατακράτηση νατρίου και υγρών. Αυτό σημαίνει ότι ο οργανισμός συγκρατεί περισσότερο νερό, αυξάνεται ο όγκος του αίματος και έτσι ανεβαίνει η αρτηριακή πίεση.

Αύξηση σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία)

Η κορτιζόλη θεωρείται «ορμόνη του στρες» και επηρεάζει τον μεταβολισμό. Ενισχύει τη διάσπαση πρωτεϊνών και τη μετατροπή τους σε γλυκόζη (μια διαδικασία που λέγεται νεογλυκογένεση). Παράλληλα, μειώνει την ευαισθησία των ιστών στην ινσουλίνη. Αποτέλεσμα: το σάκχαρο στο αίμα ανεβαίνει, κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία για άτομα με διαβήτη.

Κατακράτηση υγρών – πρήξιμο: Με τον ίδιο μηχανισμό της κατακράτησης νατρίου, ο οργανισμός συγκρατεί νερό. Έτσι μπορεί να εμφανιστεί πρήξιμο (οίδημα) στα πόδια, στο πρόσωπο ή γενική αύξηση βάρους.

Ταχυπαλμία: Η αύξηση της πίεσης και των υγρών, σε συνδυασμό με τη δράση της κορτιζόνης πάνω στις ορμόνες του στρες (κατεχολαμίνες), οδηγεί σε πιο γρήγορο καρδιακό ρυθμό.

Νευρικότητα και αϋπνία: Η κορτιζόλη επιδρά και στον εγκέφαλο, διεγείροντας το κεντρικό νευρικό σύστημα. Έτσι μπορεί να προκληθεί άγχος, νευρικότητα ή δυσκολία στον ύπνο.

Ζάχαρη και λιπαρά

Η κορτιζόνη μπορεί να επηρεάσει τον μεταβολισμό, αυξάνοντας τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και ευνοώντας την αποθήκευση λίπους, κάτι που συχνά οδηγεί σε αύξηση βάρους. Έτσι, η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης, γλυκών και λιπαρών τροφών μπορεί να εντείνει τις ανεπιθύμητες ενέργειες. Μια ισορροπημένη διατροφή με φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης και άπαχες πρωτεΐνες βοηθά να κρατήσουμε τον οργανισμό σε καλύτερη ισορροπία.

Αλάτι

Η κορτιζόνη μπορεί να προκαλέσει κατακράτηση υγρών, οίδημα και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Η κορτιζόνη έχει την ιδιότητα να επηρεάζει την ισορροπία νερού και αλάτων στον οργανισμό. Συγκεκριμένα, αυξάνει την κατακράτηση νατρίου (αλάτι) και νερού, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να προκαλέσει αποβολή καλίου. Αυτός ο μηχανισμός οδηγεί συχνά σε πρήξιμο (οίδημα), αύξηση του σωματικού βάρους από υγρά και άνοδο της αρτηριακής πίεσης. Τρόφιμα όπως τα παστά, τα τυποποιημένα γεύματα, τα κονσερβοποιημένα ή τα πολύ αλμυρά σνακ έχουν αρκετό νάτριο, το οποίο ενισχύει την κατακράτηση. Αντίθετα, τα φρέσκα λαχανικά, τα φρούτα, το κρέας και το ψάρι που μαγειρεύονται στο σπίτι χωρίς πολύ αλάτι, βοηθούν ώστε να αποφευχθούν οι έντονες παρενέργειες.

Αλκοόλ και καφεΐνη

Ο συνδυασμός κορτιζόνης με αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο για γαστρεντερικά προβλήματα, όπως γαστρίτιδα ή έλκος στομάχου. Η κορτιζόνη, πέρα από τη δράση της στον μεταβολισμό, επηρεάζει και το γαστρεντερικό σύστημα. Μπορεί να ερεθίσει το στομάχι και να αυξήσει την παραγωγή γαστρικού οξέος. Όταν συνδυάζεται με το αλκοόλ, το οποίο επίσης είναι ερεθιστικό για τον γαστρικό βλεννογόνο, ο κίνδυνος για φλεγμονή (γαστρίτιδα) ή ακόμα και δημιουργία έλκους μεγαλώνει σημαντικά.

Όσον αφορά την καφεΐνη, η κορτιζόνη μπορεί να προκαλέσει αϋπνία, νευρικότητα και αυξημένους παλμούς. Η καφεΐνη δρα με παρόμοιο τρόπο, “διεγείροντας” το νευρικό σύστημα. Έτσι, όταν λαμβάνονται μαζί, τα αποτελέσματα εντείνονται, με αποτέλεσμα να είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν συμπτώματα όπως δυσκολία στον ύπνο, ανησυχία ή ταχυκαρδία.

Λοιμώξεις

Η κορτιζόνη και γενικότερα τα κορτικοστεροειδή ασκούν ανοσοκατασταλτική δράση. Αυτό συμβαίνει επειδή μειώνουν τη δραστηριότητα των Τ-λεμφοκυττάρων, καταστέλλουν την παραγωγή κυτοκινών και αναστέλλουν τη λειτουργία των μακροφάγων και άλλων κυττάρων της φλεγμονώδους απόκρισης. Με αυτόν τον τρόπο περιορίζεται η υπερβολική φλεγμονή, αλλά παράλληλα ο οργανισμός γίνεται λιγότερο ικανός να αναγνωρίσει και να καταπολεμήσει μικροοργανισμούς όπως ιούς, βακτήρια και μύκητες.

Η ανοσοκαταστολή αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης ή βαρύτερης εξέλιξης λοιμώξεων, τόσο κοινών (π.χ. γρίπη, κρυολόγημα) όσο και πιο σοβαρών ή ευκαιριακών. Συστήνεται ιδιαίτερη προσοχή στην αποφυγή επαφής με άτομα που νοσούν, αυστηρή τήρηση της υγιεινής των χεριών και άμεση ενημέρωση του θεράποντος ιατρού σε περίπτωση πυρετού, βήχα, δύσπνοιας ή άλλων συμπτωμάτων που μπορεί να υποδηλώνουν λοίμωξη.

Heals tip: Λαμβάνουμε την κορτιζόνη το πρωί, μαζί με το φαγητό, ώστε να μειώσουμε τον κίνδυνο γαστρεντερικών ενοχλήσεων και διαταραχών ύπνου.

Η μακροχρόνια λήψη κορτιζόνης απαιτεί στενή παρακολούθηση. Χρειάζονται τακτικές μετρήσεις πίεσης, σακχάρου και λιπιδίων, καθώς και έλεγχος της οστικής πυκνότητας, αφού η κορτιζόνη μπορεί να συμβάλλει στην οστεοπόρωση. Ενδέχεται να επηρεάσει την υγεία των οστών, καθώς μειώνει την απορρόφηση ασβεστίου από το έντερο, αυξάνει την αποβολή του από τα ούρα και επηρεάζει τη λειτουργία των οστεοβλαστών (τα κύτταρα που σχηματίζουν νέο οστό). Το αποτέλεσμα είναι αυξημένος κίνδυνος οστεοπενίας και οστεοπόρωσης, ιδιαίτερα όταν η θεραπεία διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D βοηθά να περιοριστεί αυτός ο κίνδυνος. Το ασβέστιο είναι το βασικό “δομικό υλικό” των οστών, ενώ η βιταμίνη D διευκολύνει την απορρόφησή του και συμβάλλει στη σωστή ανοργανοποίηση του σκελετού.

Η κανέλα φαίνεται να βοηθά στη ρύθμιση του σακχάρου αίματος, βελτιώνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη, και μπορεί να αποτελέσει μια φυσική υποστήριξη όταν η κορτιζόνη ανεβάζει το ζάχαρο.

Πόσο καιρό κάνει να φύγει η κορτιζόνη απο τον οργανισμό

Η κορτιζόνη, ανάλογα με τη μορφή και τη δόση της, παραμένει στον οργανισμό για διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Σε γενικές γραμμές, απομακρύνεται από το αίμα μέσα σε μία έως τρεις ημέρες, ωστόσο οι επιδράσεις της μπορεί να διαρκέσουν αρκετά περισσότερο, ιδιαίτερα όταν η θεραπεία είναι σε υψηλές δόσεις ή παρατεταμένη. Στις ενέσιμες μορφές, η δράση μπορεί να παραμείνει για εβδομάδες, ενώ στις τοπικές (όπως κρέμες ή εισπνεόμενα) η απορρόφηση είναι μικρότερη και συνήθως ο οργανισμός «καθαρίζει» πιο γρήγορα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως, όταν η χρήση είναι μακροχρόνια, τα επινεφρίδια χρειάζονται χρόνο για να ξαναρχίσουν να παράγουν φυσιολογικά κορτιζόλη, γεγονός που παρατείνει την επίδραση της θεραπείας στον οργανισμό, ακόμη κι αν το φάρμακο έχει αποβληθεί.

Συμπέρασμα

Η κορτιζόνη είναι μία εξαιρετικά αποτελεσματική ορμόνη, αλλά η λήψη της συνοδεύεται από προσοχή και υπευθυνότητα. Με σωστή καθοδήγηση από τον γιατρό, ισορροπημένη διατροφή και τακτική παρακολούθηση μπορούμε να μειώσουμε τις παρενέργειες και να απολαύσουμε τα οφέλη της θεραπείας με ασφάλεια.

Πηγές:
https://www.healthline.com/health/corticosteroids-what-are-they
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554612/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK531462/
https://aacijournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/1710-1492-9-30

Συχνές Ερωτήσεις για την Κορτιζόνη

Κορτιζόνη και καφές — μπορώ να πίνω καφέ όταν παίρνω κορτιζόνη;

Συνήθως δεν υπάρχει άμεση αντένδειξη για να πιούμε καφέ· όμως η καφεΐνη μπορεί να ενισχύσει παρενέργειες όπως αϋπνία, ταχυκαρδία, άγχος ή γαστρεντερικές ενοχλήσεις που κάποιες φορές συνοδεύουν τη χρήση κορτιζόνης. Αν έχουμε συγκεκριμένα προβλήματα ύπνου, έντονη καρδιολογική συμπτωματολογία ή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, καλό είναι να το συζητήσουμε με το θεράποντα ιατρό.

Όταν παίρνω κορτιζόνη μπορώ να καταναλώσω στέβια;

Η στέβια γενικά θεωρείται ασφαλής και δεν έχει σοβαρές αλληλεπιδράσεις με τα κορτικοειδή. Ωστόσο, η στέβια μπορεί να μειώσει το σάκχαρο και επομένως μπορεί να ενισχύσει την επίδραση αντιδιαβητικών φαρμάκων. Αν λαμβάνουμε φάρμακα για διαβήτη ή έχουμε σημαντική υπεργλυκαιμία από κορτιζόνη, το συζητάμε με το γιατρό/φαρμακοποιό.

Πότε αρχίζει να δρα η κορτιζόνη;

Εξαρτάται από τη μορφή: από του στόματος συστηματικά κορτικοειδή (π.χ. πρεδνιζόνη) αρχίζουν να δρουν μερικώς εντός ωρών και συχνά μέσα στις πρώτες 24 ώρες υπάρχει βελτίωση. Ενδοαρθρικές/τοπικές εγχύσεις μπορεί να έχουν άμεση αντιφλεγμονώδη επίδραση, αλλά η μείωση του πόνου μπορεί να χρειαστεί λίγες ημέρες έως εβδομάδα. Η ακριβής έναρξη εξαρτάται από το σκεύασμα, τη δόση και τη νόσο που αντιμετωπίζεται.

Πόσο καιρό χρειάζεται να «φύγει» η κορτιζόνη από τον οργανισμό;

Η διάρκεια στον οργανισμό ποικίλλει ανάλογα με το σκεύασμα: για παράδειγμα η πρεδνιζόνη έχει χρόνο ημιζωής μερικών ωρών και συνήθως θεωρείται ότι καθαρίζει από το αίμα μέσα σε ~16–24 ώρες μετά μια δόση. Όμως μεταβολικά και λειτουργικά αποτελέσματα (και μεταβολίτες) μπορεί να επιμείνουν περισσότερο. Για μακροχρόνιες ή υψηλές δόσεις, οι επιδράσεις στον άξονα κορτιζόλης/υπόφυσης μπορεί να διαρκέσουν εβδομάδες ή και περισσότερο — γι' αυτό οι αλλαγές δόσης/διακοπή πρέπει να γίνονται υπό ιατρική επίβλεψη.